Συλλογή Μητσοτάκη Ή Λίνα-Καβαλίνα

Η αρχαιότητα έχει αλλοιωθεί και μηχανοποιηθεί τόσο, που μοιάζει πια, σαν απόμακρο απολίθωμα που γελάει πονηρά και αναπνέει γαλήνια.

Κάτω απ’ το πέπλο του νοήματος απαγγέλλεται η κατηγορία.

Από τα αττικά αγγεία με τις αναπαραστάσεις της συνουσίας ως το εκλατινισμένο επώνυμο των σκηνοθετών, από την αισθητική στον αισθητισμό κι απ’ τη λεπτότητα στην κακογουστιά υπάρχει μονάχα ένας θεός.

Ο θεός των κερδών και των δακρύων.

Η τύχη του αρχαίου κόσμου παίχτηκε με φόντο την υπερβολή και το φόνο.

Ανάμεσα στον Έρωτα, τον Θάνατο και το Νόμο. Ένα τρίπτυχο που παρέχει στην ψυχανάλυση τη γραμματική του σεξ, στη διαπλοκή του με την εξέλιξη του πολιτισμού.

Ο πλούτος έκανε πάντα όλη τη φασαρία. Όταν γέμιζε τις αποθήκες και τα στομάχια της εξουσίας έβγαζε τη μάσκα του. Χαιρετούσε το δαίμονα νομίζοντας πως έτσι μπορεί και να τον νικήσει.

Τα πρόσωπα άρχιζαν να ουρλιάζουν, να σκοτώνουν, να βασανίζουν, να γελούν, να θυσιάζουν, να αυτοκτονούν.

Η ρωμαϊκή αναπαράσταση της συνουσίας έγινε η συνέχεια της σεξουαλικής και πολιτικής βαρβαρότητας του αρχαίου μύθου.

Οι εικόνες της Πομπηίας λειτούργησαν με άξονα το δίπολο ωμότητα-βαναυσότητα, καθιστώντας αυτόν τον τόπο της ηθικής, της θυσίας, της βαρβαρότητας, του οργίου και της συλλογικής πράξης έναν τόπο αυτοαναφορικό, παίζοντας με το κεκλεισμένο των θυρών και το μυστήριο, ανάλογα με το επώνυμο της έπαυλης την οποία κατέκλυζαν οι άσεμνες εικόνες.

Η ακολασία και η μελαγχολική ενοχή του πλούτου γέννησαν τους συλλέκτες στο πέρασμα των αιώνων.

Γερμανοί ναζί χασάπηδες αρχαιολάτρες παζάρευαν τα ανάγλυφα κατάλοιπα του παρελθόντος προς οικιακή ή πολιτιστική χρήση.

Άγγλοι αποικιοκράτες νομιμοποίησαν το πλιάτσικο, αφού οι ιθαγενείς ήταν πάντα απασχολημένοι με τις δυσκολίες του απροσπέλαστου παρόντος.

Με την πείνα τη δυστυχία τη φτώχια τα κουνούπια.

Η κλοπή και η αρπαγή έγιναν κανόνες, αφού οι ντόπιοι ευεργέτες όταν στάθηκαν στα πόδια τους-απ’ την συνδρομή και την ευεργεσία των ξένων δυνάμεων που είχαν εξιδανικεύσει το αρχαίο παρελθόν-, λήστεψαν και λεηλάτησαν κάθε τόπο.

Μαικήνες εφοπλιστές, βιομήχανοι, πολιτικοί, μια τάξη που με νύχια και με δόντια πάλευε για να γίνει άρχουσα, τώρα κουνάει το δάχτυλο στους είλωτες του πρωτόγονου ορνιθοτροφείου.

Οι ευεργέτες μας υπήρξαν οι διαχειριστές της αρχαιότητας. Των νοημάτων που απίθωνε η κερδοσκοπία των κατακτήσεων πάνω στα γόνατα της αθωότητας του πρωτόγονου παρελθόντος.

Η αρχαιότητα μπήκε στο χρηματιστήριο και στους τουριστικούς χάρτες απ’ τη μια για να μετατρέψει σε φολκλόρ κάθε επικίνδυνη πτυχή της κι απ’ την άλλη για να οικειοποιηθεί την αίγλη της.

Κάθε φυλετικό ιδεολόγημα ήρθε να κάνει τα αυγά του πάνω σε μια αρχαιότητα δηλητηριασμένη με το εθνικιστικό μελάνι αποθεώνοντας ένα σιδερωμένο τουριστικό προϊόν.

Γνωρίζουμε πως οι ξένοι επισκέπτες της Ακρόπολης που ανεβαίνουν στον ιερό βράχο δεν βλέπουν τον αρχαίο ναό όπως είναι στην πραγματικότητα αλλά το παραμορφωμένο είδωλο της κατασκευασμένης εικόνας, όπως φτάνει σ’ αυτούς.

Ο νεοκλασικισμός και ο άκριτος θαυμασμός του Βίνκελμαν για την αρχαία ελληνική τέχνη, τα ρομαντικά ιδεώδη του Γκαίτε και του Σίλλερ, η Ελλάδα ως μούσα του Σατωμπριάν και του Χαίλντερλιν, πόση σχέση έχουν άραγε με μία αυθεντική ελληνική ταυτότητα και πόσο τάχα ανταποκρίνονται σε ανάλογους ευρωπαϊκούς πόθους για το κλέος της γηραιάς ηπείρου;

Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν παρενέβησαν μόνο στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, αλλά μέσω του φιλελληνικού κύματος που ενέσκηψε στο νεοσύστατο τότε ελληνικό κράτος προσπάθησαν να αναβιώσουν το ένδοξο παρελθόν, όχι απλώς ως ιστορική μνήμη αλλά ως συμπαγές ιδεολόγημα.

Εμείς οι παραζαλισμένοι από την απότομη μετάβαση στη νεωτερικότητα Βαλκάνιοι χωριάτες έπρεπε να πεισθούμε ότι όχι μόνο είμαστε απευθείας απόγονοι του Περικλή αλλά και σύγχρονοι Ευρωπαίοι.

Χαρακτηριστικά ο Κονδύλης σε έναν αφορισμό του λέει πως «Η σύγχρονη Ελλάδα είναι ένα αποχωρητήριο χτισμένο από φιλέλληνες πάνω στα ερείπια ενός αρχαίου ναού».

Οι ορδές των φιλελλήνων και των περιηγητών που συνέρρεαν από όλες τις γωνιές της Ευρώπης στην επαναστατημένη οθωμανική επαρχία, συνεπαρμένοι από τα αρχαιοελληνικά ιδανικά, δεν συναντούσαν τους Κούρους και τους Απόλλωνες που φαντασιώνονταν.

«Ποιοι είστε;» αναρωτιούνται σήμερα οι τόσοι όψιμοι φιλέλληνες που στα χρόνια της οικονομικής κρίσης επικαλούνται τα «φώτα» της Ελλάδας για να την υπερασπιστούν, για να ζητήσουν την επιείκεια των ισχυρών και για να υπενθυμίσουν πόσα της χρωστάει η Δύση, καταφεύγοντας συχνά σε γραφικότητες, όπως το περίφημο ποίημα του Γκύντερ Γκρας, με αφορμή την ελληνική κρίση, «Η ντροπή της Ευρώπης».

Πάλι ένα παρελθόν μέσα από τα μάτια των ξένων, πάλι μία αλλοτινή αίγλη που σπάνια θα ακούσει κανείς να επικαλείται το σήμερα, αυτόν τον αιώνα, το παρόν.

Σε μια χώρα που πηγαινοέρχεται νευρική πάνω απ’ τα λείψανα ενός δανεικού μεγαλείου, φαίνεται πως δεν υπάρχει καμιά παρηγοριά για το ζόφο της κοινωνίας που όζει από τη στασιμότητα.

Τα ερείπια εδώ, μέσα στη βαβελική τους μακαριότητα, είναι ο λόγος που χάθηκε και εξατμίστηκε, ο λόγος που μπήκε στα μουσεία, ο λόγος που διδάσκεται μουμιοποιημένος στα σχολεία.

Ο λαός ξεχνά, όχι επειδή είναι ανόητος, αλλά επειδή είναι ηττημένος. Επειδή οι ανάγκες του ξεπερνούν το μεγαλοϊδεατισμό της τάξης που τον εκμεταλλεύεται.